Βοναπαρτιστικό πραξικόπημα στην Αίγυπτο!

    Μια πλήρης πολιτική ανάλυση για την αιγυπτιακή επανάσταση από την αρχή της το 2011 μέχρι και σήμερα

   Του Sungur Savran ( γ.γ. του DIP, επαναστατικού κόμματος εργαζομένων Τουρκίας, τουρκικού τομέα της γραμματείας για την επανίδρυση της 4ης Διεθνούς )

   Στην Αίγυπτο, η μάχη για την εξουσία ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα ίσης σχεδόν δυναμικής οδήγησε στην οργάνωση βοναπαρτιστικού πραξικοπήματος από το στρατό. Δεν είναι μόνο το πρόσφατο επεισόδιο της άνευ προηγουμένου συσσώρευσης πληθών κατά εκατομμύρια που βγήκαν στους δρόμους στις 30 Ιουνίου που ώθησε το στρατό να κάνει την κίνησή του. Αυτός ο αγώνας μεταξύ της Μουσουλμανικής Αδελφότητας της κυβέρνησης του τώρα έκπτωτου πρόεδρου Mohammed Morsi, αφενός, και της αντιπολίτευσης, εκπροσωπούμενη από τον Εθνικό Μέτωπο Σωτηρίας, και πιο πρόσφατα από το κίνημα Tamerod (Rebel), από την άλλη, βρίσκεται  σε εξέλιξη από το τον περασμένο Νοέμβριο. Αυτό είναι, στην πραγματικότητα, το τρίτο κύμα των θεαματικών διαδηλώσεων της αντιπολίτευσης κατά τη διάρκεια κύκλου της αιγυπτιακής επανάστασης που βρίσκεται σε εξέλιξη από τον Νοέμβριο. Ήταν το Νοέμβριο, στον απόηχο του λεγόμενου συνταγματικού διατάγματος του Morsi, όταν η αντιπολίτευση άρχισε να αμφισβητεί τη νομιμότητα του προέδρου. Αυτό το πρώτο κύμα εξασθένησε, ως αποτέλεσμα της εκλογικής ατμόσφαιρας που δημιουργήθηκε από το δημοψήφισμα για το Σύνταγμα που ορίστηκε για τις 15 Δεκεμβρίου. Στη συνέχεια, κατά τη δεύτερη επέτειο της επανάστασης (οι Αιγύπτιοι έχουν σηματοδοτήσει τις 25 Ιανουαρίου, ως ημερομηνία έναρξη της επανάστασης,), άρχισε ένα άλλο κύμα που κράτησε σχεδόν για ένα μήνα. Οι τεράστιες διαδηλώσεις της 30^ης Ιουνίου και έπειτα, αποτελούν το τρίτο κύμα. Η μοναδικότητα των διαδηλώσεων της 30^ης  Ιουνίου έγκειται στο γεγονός ότι, τουλάχιστον στο Κάιρο, τα πλήθη ήταν απλά πάρα πολύ μεγάλα για να συγκριθούν με οτιδήποτε υπήρξε στο παρελθόν: δεν ήταν μόνο στην πλατεία Ταχρίρ, το συμβολικό κέντρο της αιγυπτιακής επανάστασης, πολύ περισσότερο πυκνά τα πλήθη από ό, τι οποιαδήποτε προηγούμενη φορά, σύμφωνα με τον ομόφωνο σχολιασμό όλων των έμπειρων παρατηρητών , αλλά και στο Ittihadiye, την περιοχή γύρω από το προεδρικό μέγαρο στην Heliopolis,  η οποία συγκέντρωσε πλήθη που από μόνα τους θα μπορούσαν να κατατάξουν το περιστατικό στα χρονικά της μαζικής διαμαρτυρίας σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμο! Έτσι, αυτό αποτέλεσε μια τρομερή κίνηση που θα τρόμαζε κάθε κόμμα στην κυβέρνηση και κάθε άρχουσα τάξη!

   Και όμως, η Αδελφότητα και τα άλλα ισλαμικά κινήματα, με ορισμένες εξαιρέσεις, δεν έδειξαν σημάδια παράδοσης.  Από τη μία πλευρά, διοργάνωσαν κόντρα διαδηλώσεις και καθιστικές διαμαρτυρίες που έφθασαν μέχρι τις εκατοντάδες χιλιάδες. Υπήρχαν, επίσης, συγκρούσεις σε όλη τη χώρα πριν, κατά και μετά την ημερομηνία-ορόσημο της 30ης Ιουνίου, που οδήγησαν σε δεκάδες θύματα και στις δύο πλευρές. Από την άλλη πλευρά, ο Morsi ο ίδιος αντιστάθηκε και δήλωσε ξεκάθαρα ότι δεν πρόκειται να ενδώσει στα αιτήματα της αντιπολίτευσης. Αυτές οι απαιτήσεις, όπως θυμόμαστε, είχαν ως συνέπεια την παραίτηση του Morsi, την ανάληψη της προεδρίας από τον νέο επικεφαλής του Συνταγματικού Δικαστηρίου, το σχηματισμό μιας τεχνοκρατικής μεταβατικής κυβέρνησης η οποία θα βάλει σε τάξη την κατάρρευση της οικονομίας της χώρας και πρόωρες προεδρικές εκλογές. Αυτό, παρεμπιπτόντως, έχει αποδειχθεί ότι είναι η λεγόμενη «κατευθυντήρια γραμμή» του στρατού, επίσης.

   Το αδιέξοδο που γεννήθηκε από την αντιπαράθεση των δύο σχεδόν ίσων κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων ήταν απλά αδιαπέραστο. Αποτελεί απειλή εμφύλιου πόλεμου. Ήταν σε αυτό το κενό ακριβώς που ο στρατός επενέβη και οργάνωσε το πραξικόπημα. Αυτή ήταν μια κλασική περίπτωση βοναπαρτισμού.

   Για να κατανοήσει κανείς την ειρωνεία της ιστορίας του τι αντιπροσωπεύει αυτό το πραξικόπημα αρκεί ν’ ανακαλέσει στη μνήμη του τα γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας. Είναι, βεβαίως, κοινώς γνωστό ότι από τις αρχές της δεκαετίας του 1950, ο στρατός υπήρξε ο στυλοβάτης του καθεστώτος της Αιγύπτου. Όμως, μετά το θάνατο του Νάσερ, ο στρατός είχε την εξουσία μέσω του Εθνικού Δημοκρατικού Κόμματος και των ισχυρών ανδρών του, πρώτα του Ανουάρ Σαντάτ, και στη συνέχεια του Χόσνι Μουμπάρακ. Η νέα περίοδος, φυσικά, ανοίγει με την εκθαμβωτική αιγυπτιακή επανάσταση της 25ης Ιανουαρίου 2011, η οποία, μέσα σε διάστημα 18 ημερών, ανέτρεψε την  τριακονταετή εξουσία του Μουμπάρακ.

   Αυτή η πολιτική επανάσταση ήταν ένα περίεργο μείγμα λαϊκής επανάστασης και πραξικοπήματος. Ήταν πραγματικά το Ανώτατο Συμβούλιο των Ενόπλων Δυνάμεων (SCAF), με επικεφαλής τον στρατάρχη Ταντάουι, Υπουργό Άμυνας υπό τον Μουμπάρακ επί δύο δεκαετίες, η οποία κρατούσε την απόλυτη εξουσία στο παρασκήνιο, που υποσχόταν  ωστόσο, την εφαρμογή ενός πιο δημοκρατικού, πλουραλιστικού καθεστώτος.

   Αρκετά ειρωνικά, κατά την πρώτη περίοδο μετά την ανατροπή του Μουμπάρακ, ο στρατός συνεργάστηκε με την Μουσουλμανική Αδελφότητα, ως τη μόνη σημαντική πολιτική συνεκτική δύναμη στη χώρα, έναντι του στρατοπέδου της επανάστασης (η σχέση της Αδελφότητας με την ίδια την επανάσταση ήταν πολύ προβληματική: ήρθε πολύ αργά και συνεχώς ταλαντευόταν). Εν τω μεταξύ, το μεγάλο ζήτημα,  γύρω από το οποίο το επαναστατικό στρατόπεδο αυξανόμενα κινητοποιούνταν, αντικατοπτρίζεται στο σύνθημα "Yaskut yaskut, hukm el askar !" " Κάτω η εξουσία του στρατού”.

Ένα και μισό χρόνο αργότερα, ο Mohammed Morsi εξελέγη ως αποτέλεσμα δύο γύρων προεδρικών εκλογών, στο δεύτερο γύρο των οποίων αντιμετώπισε έναν υποψήφιο του παλαιού καθεστώτος, τον Ahmad Shafik, έναν πρώην πρωθυπουργό υπό τον Μουμπάρακ και τον κέρδισε μόλις  με ένα πολύ στενό περιθώριο. Είναι σημαντικό να σημειωθεί  αυτό διότι καθιστά σαφές το γεγονός ότι πολλοί από τους ανθρώπους που τώρα είναι στους δρόμους είχαν, μόλις πριν από ένα χρόνο, ψηφίσει τον Morsi έναντι του υποψηφίου της προηγούμενης εποχής. Και μόλις ένα μήνα αφότου εγκαινιάστηκε, ο Morsi απέρριψε τον στρατάρχη Ταντάουι και τον αρχηγό του Επιτελείου και έτσι έφερε τέλος στην κυριαρχία του πολιτικού συστήματος από το SCAF. Άλλη μια ειρωνεία της ιστορίας είναι ότι προώθησε τον Al-Σίσι  ως επικεφαλή  του στρατού, κάνοντας τον υπουργό Άμυνας, ως εγγύηση ενάντια  στην εισβολή του στρατού στην πολιτική ζωή. Ήταν ο Al-Σίσι αυτός που θα οργανώσει ένα πραξικόπημα εναντίον του στην επέτειο των εγκαινίων του!

   Όποια και αν είναι η προσωπική κλίση του Αλ-Σίσι (χαιρετίστηκε τότε από το δυτικό Τύπο ως  εκπρόσωπος μιας άλλης γενιάς αξιωματικών), ο στρατός εκδικήθηκε τώρα την ταπείνωσή του από τα χέρια του Morsi πέρυσι και έχει αποκατασταθεί το κύρος του στα μάτια και των δύο κυρίαρχων κύκλων και των μαζών. Επιπλέον, μέσα από το πραξικόπημα του ο στρατός απέτρεψε, τουλάχιστον προς το παρόν, έναν επικείμενο εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των δύο στρατοπέδων. Ένας εμφύλιος πόλεμος αποτελεί πάντα σοβαρό κίνδυνο για ένα στρατό, κυρίως επειδή μπορεί να οδηγήσει σε μια μοιραία διαίρεση στις τάξεις του. Αλλά όλα αυτά ωχριούν σε ασημαντότητα σε σύγκριση με την πραγματική σημασία του πραξικοπήματος: Το πραξικόπημα έχει προκαταλάβει μια πιθανή επανάσταση από το λαό! Η δύναμη που έδειξαν οι μάζες στις 30 Ιουνίου, καθώς  ήταν αποτέλεσμα της πυρετώδους δραστηριότητας, διαδηλώσεις, μαζικές συγκεντρώσεις, πορείες, προκλήσεις κατά της απαγόρευσης της κυκλοφορίας κ.λπ. εδώ και έξι μήνες, θα τρόμαζε κάθε άρχουσα τάξη οπουδήποτε στον κόσμο. Με αυτό το βήμα ο στρατός απέτρεψε επιδέξια μια πιθανή νίκη της επανάστασης του λαού και στην πορεία έλαβε την υποστήριξη ενός σημαντικού μέρους των μαζών. Αυτό το βοναπαρτιστικό πραξικόπημα αποτελεί, στην πιο βαθιά ουσία του,  μια επανάσταση σε ομηρία!

   Ένα σημαντικό μέρος της ευθύνης γι 'αυτό βαρύνει την ηγεσία της αντιπολίτευσης. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου στην οποία ο Al-Sisi κήρυξε την ανάληψη της εξουσίας από το στρατό, πλαισιώθηκε, εκτός από τους διοικητές του, από τον Μεγάλο Σεΐχη του Al Azhar ως εκπρόσωπος της μουσουλμανικής πλειοψηφίας της χώρας και τον Κοπτικό Πάπα Tawadros ΙΙ της χριστιανικής μειονότητας. Αλλά υπήρχε μια τρίτη φιγούρα. Ο Μωάμεθ Ελ Μπαραντέι,  πρώην διευθυντής του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας, ένας «φιλελεύθερος» ο οποίος λατρεύεται από τα δυτικά μέσα ενημέρωσης, και ηγέτης μιας ασήμαντης αστικής πολιτικής δύναμης της χώρας. Με ποια ιδιότητα ήταν εκεί; Ως εκπρόσωπος του Εθνικού Μετώπου Σωτηρίας, μιας συλλογής ετερόκλητων κομμάτων που συγκεντρώνει έναν από τους πλουσιότερους μεγιστάνες της Αιγύπτου, το Naguip Sawiris, και των σοσιαλιστών όλων των αποχρώσεων, αλλά στην πραγματικά επικεντρώνεται γύρω από την ανερχόμενη φιγούρα του Hamdeen Sabbahi, του αριστερού υποψήφιου των Nasserist που συγκέντρωσε περίπου 21 τοις εκατό των ψήφων στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών πριν από ένα χρόνο (μόνο κατά τρεις ποσοστιαίες μονάδες μικρότερη από εκείνη του Morsi!). Ο Sabbahi και το αιγυπτιακό  λαϊκό ρεύμα έχουν δημιουργήσει αυτό το ασυνάρτητο μέτωπο και έδεσαν τα χέρια των αριστερών Nasserist και των σοσιαλιστών συμμαχώντας με τους αστούς πολιτικούς όλων των αποχρώσεων με σχεδόν καμία μαχητική δύναμη ή εκλογική επιρροή. Με την παρουσία του Αλ Μπαραντέι, ο εκπρόσωπος του, στη συνέντευξη Τύπου που επίσημα κατοχύρωσε το στρατιωτικό πραξικόπημα, το επαναστατικό στρατόπεδο έδωσε  την εξουσία στους στρατιωτικούς με τα ίδια του τα χέρια!

   Πρόκειται για μια ειρωνεία που σπάνια συναντάται όμοιά της στην ιστορία. Ήταν αυτές οι ίδιες μάζες των ανθρώπων που για ένα και ενάμιση χρόνο μετά την πτώση του Μουμπάρακ πολέμησαν, σε βάρος της ζωής τους, κατά καιρούς, αυτό το άγρια βίαιο στρατιωτικό καθεστώς, προσπαθώντας να βάλουν τέλος στην κυριαρχία του.

   Ωστόσο, ακόμη και δυόμισι χρόνια μετά την πρώτη άνοδο στη σκηνή της ιστορίας, η αιγυπτιακή επανάσταση είναι τόσο ισχυρή και οι άνθρωποι τόσο γεμάτοι με τη φιλοδοξία όχι μόνο για την ελευθερία, αλλά και για το ψωμί και την απασχόληση, τόσο σημαντικό είναι το στοιχείο της ταξικής πάλης στο πλαίσιο της όλης διαδικασίας, που θα ήταν τρέλα να νομίζει κανείς ότι αυτό είναι το τέλος της επανάστασης και ότι η σταθερότητα ήρθε στην Αίγυπτο. Μάλλον το αντίθετο. Έχοντας ξεφορτωθεί την τριακονταετή εξουσία ενός τυράννου και στη συνέχεια έναν πρόεδρο ο οποίος εξελέγη στις εκλογές, σε λογικά ελεύθερες εκλογές, μόλις πριν από ένα χρόνο και αυτό μέσα στο διάστημα των δυόμισι ετών, η αιγυπτιακή εργατική τάξη και οι μεγάλες μάζες των ανθρώπων είναι γεμάτες αυτοπεποίθηση και πίστη στη δύναμή τους. Οι άνθρωποι πιστεύουν, και δικαίως, ότι είναι αυτοί και όχι ο στρατός που ανέτρεψε το Morsi!  Το θράσος αυτού του λαού μας επιφυλάσσει ακόμη μεγαλύτερες εκπλήξεις στο άμεσο μέλλον. Αλλά η νίκη της επανάστασης απαιτεί την δημιουργία μιας ηγεσίας που είναι ικανή να αποσχιστεί από κάθε μορφή υποταγής στην αιγυπτιακή αστική τάξη και τον ιμπεριαλισμό.

 μετάφραση :  stargazer  

Παρακάτω παραθέτουμε το αρχικό κείμενο

Bonapartist coup in Egypt!   

( a fully political analysis for egypt revolution from the very beginning until today )

By Sungur Savran ( general secretary of DIP, Turkey section of the revolutionary Marxist international organisation, the Coordination for the Refoundation of the Fourth International, CRFI )

The near equality in strength of the two camps contending for power in Egypt led the army to stage a Bonapartist coup. It is not only the recent episode of unprecedented crowds in the millions coming out on 30 June that has made the army move. This struggle between the Muslim Brotherhood government of now deposed president Mohammed Morsi, on the one hand, and the opposition, represented by the National Salvation Front, and more recently by the Tamerod (Rebel) movement, on the other, has been going on since last November. This is, in fact, the third wave of spectacular demonstrations by the opposition within a cycle of the Egyptian revolution that has been going on since November. It was in November, in the wake of the so-called Constitutional Decree of Morsi, that the opposition started to challenge the legitimacy of the president. This first wave died down as a result of the electoral atmosphere created by the referendum on the constitution set for 15 December. Then on the second anniversary of the revolution (the Egyptians mark the beginning of the revolution, 25 January, as its date), there began another wave that lasted almost for a month. The mammoth demonstrations of 30 June and since are thus the third wave. The singularity of the 30 June rallies lies in the fact that, at least in Cairo, the crowds were simply too large to be compared to anything that went on before: not only was Tahrir square, the iconic centre of the Egyptian revolution, much more densely packed than on any previous occasion according to the unanimous commentary of all seasoned observers, but Ittihadiye, the area around the presidential palace in Heliopolis, drew crowds that would, on their own, rank this incident in the annals of mass protest anywhere in the world! So this was a formidable movement that would scare any party in government and any ruling class!

And yet the Brotherhood and the other Islamist movements, with certain exceptions, showed no signs of giving in. On the one hand, they organised counter demonstrations and sit-ins that reached up to the hundreds of thousands. There were also clashes all around the country before, during and after the landmark date of 30 June that led to scores of casualties on both sides. On the other hand, Morsi himself stood his ground and declared squarely that he was not going to give in to the demands of the opposition. These demands, it may be recalled, amounted to Morsi’s resignation, the assumption of the presidency by the new head of the Constitutional Court, the formation of a technocratic transitional government which would put the crumbling economy of the country in order and early presidential elections. This, by the way, has turned out to be the so-called “road map” of the army as well.

The deadlock born from the confrontation of two nearly equal social and political forces was simply inextricable. It threatened civil war. It was into this void that the army stepped in and staged its coup. This was a classic case of Bonapartism.

To understand the ironies of history that this coup represents one has to recall the facts of recent history. It is, of course, commonplace knowledge that since the early 1950s, the army has been the mainstay of the Egyptian regime. But after Nasser’s death, the army ruled through the National Democratic Party and its strong men, first Anwar Sadat, then Hosni Mubarak. The new period of course opened with the eye-dazzling Egyptian revolution of 25 January 2011, which, in a matter of 18 short days, brought down the 30-year rule of Mubarak. This political revolution was a peculiar mixture of a popular revolution and a coup d’Etat. It was really the Supreme Council of the Armed Forces (SCAF), led by Field Marshall Tantawi, the Minister of Defence under Mubarak for two decades, which held ultimate power in the background, promising nonetheless the construction of a more democratic, pluralist regime.

Ironically enough, in the first period following the ouster of Mubarak, the army cooperated with the Muslim Brotherhood, the only sizeable politically coherent force in the country, as against the camp of the revolution (the relationship of the Brotherhood with the revolution itself was very problematic: it came in very late and constantly oscillated). In the meanwhile, the major demand around which the revolutionary camp increasingly mobilised was captured in the slogan “Yaskut yaskut, hukm el askar!” or “Down with the rule of the military!” 

One and a half years later, Mohammed Morsi was elected as a result of a two-round presidential election, in the second round of which he faced a candidate of the ancien régime, Ahmad Shafik, an ex-premier under Mubarak and beat him by a very narrow margin. It is important to note this because it makes clear that many of the people now on the streets had, only a year ago, voted for Morsi as against the candidate of the previous era. And only a month after he was inaugurated, Morsi dismissed Field Marshall Tantawi and his chief of staff and thus brought to an end the dominaton of the political system by the SCAF. In what is another irony of history, he promoted Al-Sisi to head the military, making him his Defense Minister, as a safeguard against the intrusion of the army into political life. It was Al-Sisi who was to stage a coup against him on the anniversary of his inauguration!

Whatever the personal leaning of Al-Sisi (he was hailed at the time by the Western press as the representative of another generation of officers), the army has now avenged its humiliation at the hands of Morsi last year and has restored its prestige in the eyes of both ruling circles and the masses. Moreover, through its coup the army has averted, at least for the moment, an impending civil war between the two camps. A civil war is always a grave danger for armies, not least because it may lead to a fatal division within its own ranks. But all this pales into insignificance when compared with the real import of the coup: this coup has pre-empted a possible revolution by the people! The power displayed by the masses on 30 June, preceded as this was by six months of feverish activity, demonstrations, mass rallies, marches, challenges against curfews etc. would scare any ruling class anywhere around the world. With this step the army has skilfully prevented a possible victory of the people’s revolution and in the process received the support of a significant portion of the masses. This Bonapartist coup is then, in its innermost essence, a revolution hijacked!

A significant part of the responsibility for this falls on the leadership of the opposition. During the press conference in which Al-Sisi declared the assumption of power by the army, he was flanked, apart from his commanders, by the Grand Sheikh of Al Azhar as the representative of the Muslim majority of the country and Coptic Pope Tawadros II as that of the Christian minority. But there was a third figure. That was Muhammad ElBaradei, the former director of the International Atomic Energy Agency, a “liberal” cherished by the Western media, and the leader of an insignificant bourgeois political force of the country. In what capacity was he there? As the spokesperson of the National Salvation Front, a motley collection of parties that brings together one of the richest tycoons of Egypt, Naguip Sawiris, and socialists of all stripes, but really centred around the towering figure of Hamdeen Sabbahi, the left Nasserist candidate who garnered around 21 per cent of the popular vote in the first round of the presidential elections a year ago (only three percentage points less than that of Morsi!). Sabbahi and his Egyptian Popular Current have formed this incoherent front and tied the hands of the left Nasserists and socialists by allying them with bourgeois politicians of all stripes with almost no militant force or electoral clout. With the presence of Al Baradei, its spokesperson, at the press conference that officially established the military coup, the revolutionary camp has thus turned over power to the military with its own hands!

This is an irony rarely equalled in history. It was these same masses of the people that for a year and a half after the fall of Mubarak fought, at the expense of their lives at times, this ferociously violent military institution, trying to put an end to its rule.

However, even two and a half years after it first rose on the stage of history, the Egyptian revolution is so strong and the people so filled with an aspiration not only for freedom but also for bread and jobs, so significant is the component of class struggle within the whole process, that it would be folly to think this is the end of revolution and stability has arrived in Egypt. Quite the contrary. Having got rid of the three-decade long rule of a tyrant and then of a president who was elected at the polls in reasonably free elections only a year ago and this within the space of two and a half years, the Egyptian working class and the large masses of people are full of self-confidence and a belief in their own strength. The people believe, and rightly so, that it is they and not the army who brought Morsi down! The audacity of this people will no wonder present us with even greater surprises in the near future. But the victory of the revolution requires the construction of a leadership that is capable of breaking with all forms of subservience to the Egyptian bourgeoisie and to imperialism.